1922-ci ilin sonlarında Zaqafqaziya Ölkə Partiya Komitəsi İrəvanda və Batumidə, Azər­baycan dilində nəşr olunan qəzetlərin nəşrinin dayandırılması haqqında qərar qəbul et­di. Erməni şovinist dairələrinin məkrli siyasəti və donosu nəticəsində 1923-cü ilin may ayın­da Qərbi Azərbaycanda ana dilində yeganə mətbuat orqanı olan “Rəncbər” qəzeti­nin fəaliy­yəti dayandırıldı. Bununla da azərbaycanlı oxucularyenidən anadilli mətbuat or­qanından məh­rum edildi. İrəvanda və bölgələrdə yaşayan azərbaycanlı əhalinin isə qəzet nəşrinə olan tələbatı gündən-günə artırdı. İrəvan ziyalıları mədəni həyatda köklü dirçəlişin həyata keçi­rilməsi üçün anadilli mətbuatın yaranmasının zərurət olduğunu isə aydın şəkildə dərk edir­dilər.

Milli düşüncəli, qeyrətli azərbaycanlı ziyalılar Bala Əfən­diyev, Mustafa Hüsey­nov, Ək­bər Rizayev, Murtuza Muradov, Mehdi Kazımov bir sıra çə­tin­liklərin öhdəsindən gələrək ana dilində qəzet nəşr etdirməyə nail olub, bununla da Azər­baycan mətbuatı tarixində mü­hüm bir vəzifəni yerinə yetirmiş oldular. On­ların təşəbbüsü, milli və si­yasi iradəsi, qətiyyəti, uzun­müd­dətli gərgin mübarizəsi sayəsində Ermə­nistan Kom­munist Partiyası Mərkəzi Komi­təsi tə­rə­findən 1924-cü ilin noyabr ayının ortalarında Azərbaycan di­lində “Zəngi” adlı qəze­tin nəşr olunmasına icazə verilir. “Zəngi” qəzeti bu barədə yazır: “Ermə­nistanda şura höku­məti qurulandan sonra İrəvanda “Kom­munist”, bilaxirə “Rənc­bər” adın­da qəzetlər çıxmaqda idi. Fəqət qəzetlərin davam etdirilməsi üçün ən ziyadə maddi cəhətin olmaması ikinci məsə­ləyə də mane olurdu. Cüm­huriyyətimizin təsərrü­fatı artmış və bu yolda qazandığımız müvəf­fəqiyyət Ermənistanda yenidən bir türk qə­zetinin çıxmasını meyda­na atmışdır. Buna görə də Ermənistan K(b) P MK əfkarı naşiri ol­maq üzrə “Zəngi” adında qə­­zeti nəşrə başla­mış­dır. Qə­­zetin fikri və məqsədi yalnız şura türk kəndlərini xəbərdar etmək və qəzalarda olan türklə­rin yaşamasına yardım etməkdir”.

Araşdırmalar nəticəsində məlum olur ki, bu qəzetin də nəşr edilməsinə 1922-ci illərdə Ermənistanın Xalq Maarif Komissarı, 1924-cü ildən isə Ermənistan Kommunist bolşevik Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibi olmuş Aşot Ohanesyan mane olurmuş. Amma “Zəngi” qəzeti bu haqda yaza bilmirdi. “Zəngi”nin xələfi olan “Qızıl şəfəq” qəzeti 1937-ci ildə Aşot Oha­nesyanın bu əməli haqqında yazır: “Ölkənin siyasi-iqtisadi inkişafı, küt­lələ­rin və o cümlədən azərbaycanlı kütlələrin siyasi aktivliyinin yüksəldilməsi türk (Azər­baycan) dilində qəzet nəşr etmək məsələsini yenidən irəli sürmüşdür. ÜİK(b) P Zaqafqaziya Ölkə Komitəsi millətçi Konturrevolyusioner Aşot Ohanesyanın millətçi fikrini rədd edərək, 1924-cü ildə “Zəngi” qəzeti nəşr etməyi qərara aldı”. Sonralar qəzetin redaktoru olmuş Mustafa Hüseyno­vun İrəvanda anadilli bolşevik mətbuatının yaranması haqqında yazıla­rından da məlum olur ki, xaricdəki erməni lobbisi Azərbaycan dilində qəzetin nəşr edil­mə­sinə müxtəlif vasitələrlə maneçilik törədirmiş. Xaricdəki erməni daşnaklarının proqramı əsa­sında fəaliyyətlərini müəy­­yənləşdirən Ermənistanın bolşevik cildinə bürünmüş daşnak rəh­bərləri qeyrətli Azər­bay­can ziyalılarının təkidli tələbindən sonra məcbur olub “Zəngi” adlı qə­zetin nəşr edilmə­sinə icazə vermişdi. Qəzetə “Zəngi” kimi milli-mə­nə­vi məna kəsb edən uğur­lu bir adın veril­məsində yuxarıda adlarını qeyd etdiyimiz qeyrətli ziyalılarımızın çox böyük təsiri ol­muş­dur. Erməni şovinist dairələri qəzetə “Zən­gi” adının verilməsini heç bir vəchlə istəmirdi.

“Zəngi” qəzetinin nəşrinə icazə verilməsinə baxmayaraq, onun işıq üzü görməsi heç də asan olmamışdır. Qəzetin nəşrini təmin etmək üçün mətbəə, şrift, bir sıra texniki avadan­lıq­ların əldə olunması, işçi qüvvəsinin toplanması, məqalə yazmaq və s. bu kimi meydana gələn problemlərin həll edilməsi günün ən vacib məsələlərindən idi. Mətbəədə türkcə şriftin az ol­ması, onun da “Rəncbər” qəzetinin nəşri vaxtından qalması bunun da yalnız 2-3 səhi­fəyə ki­fa­yət edəcəyi Ermənistan Kommunist bolşevik partiyası Mərkəzi Komitəsinin yanında fəaliy­­yət göstərən “Azsaylı xalqlar şöbəsi”nin müdiri Bala Əfəndiyevi və qəzetin digər iş­çi­lərini çətinlik qarşısında qoymuşdu. Mətbəədə texniki və mütəxəssis çatışmazlığına baxma­ya­raq,qəzetin nəşri məsələsi, ilk nömrəsinin çıxması nəzərdə tutulduğu vaxtda 1924-cü ilin noyabr ayının 29-da çıxa bilmişdi. Bala Əfəndiyevin redaktorluğu ilə 29 noyabr 1924-cü ildə 2 səhi­fədən ibarət olan “Zəngi” qəzetinin ilk sayı işıq üzü görür. “Zəngi” qəzetinin nəşri tarixi ilə bağlı mübahisə doğuran məqamlardan biri də ondan ibarətdir ki, qəzet “Zəh­mətkeş” imzası ilə çap edilmiş “İki bayram” adlı məqalədə və bəzi mənbələrdə “Zəngi”nin nədənsə 1925-ci il no­yabr ayının 29-da işıq üzü görməsi haqda məlumatlar öz əksini tapmışdır. Am­ma “Zəngi” qə­­zetinin əldə etdiyimiz ilk nömrəsi bu mətbu orqanın nəşri tarixinə aydınlıq gətirərək sübut edir ki, qəzet 1925-ci ildə deyil, 29 noyabr 1924-cü ildə işıq üzü görmüşdür. Qəzetin üz səhifəsində “Ermənistan Kom­mu­nist (b) firqəsi Mərkəzi Komitəsinin həftəlik çı­xan orqa­nı­dır” sözləri yazılmışdır. Qəzetin ilk və sonrakı bir neçə nömrəsi Bala Əfəndiyevin, Mustafa Hüsey­novun, Murtuza Muradovun böyük əzmkarlığı və səyi ilə araya-ərsəyə gəlir və bütün redaksiya işləri bu üç nəfər tərəfindən görülürdü. Onlar bütün qüvvə və baca­rıq­larını qəzetin vaxtlı-vaxtında, yüksək keyfiyyətlə çıxmasına sərf edirdilər. Murtuza Muradov qəzetin ilk müxbiri, fotoqrafı (rəssamı) olmaqla ya­naşı həm də bu mətbu orqanın texniki şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışırdı. Son­ralar isə qəzetin kütləvi və gənc müxbirlər şöbə­sinin müdiri vəzi­fə­sin­də işləmişdir. Ümu­miyyətlə, Murtuza Murado­vun da İrə­vanda Azər­bay­can ədəbi-mədəni mühitinin tərəqqisin­dəki fəaliy­yəti təqdirəlayiq­dir. Qəzetin səhifə­lərin­də onun xeyli sayda felyetonları, məqalə­ləri dərc olun­muşdur. O, 1930-cu ildə amansız rep­ressiyadan xilas olmaq üçün Gürcüstana köçməyə məcbur olmuş­dur. Öz doğma İrəvan şəhə­rini tərk etdikdən sonra da vaxtilə çiyin-çiyinə çalışdığı həmkarları ilə sıx təmasda olmuş, yara­dıcılıq əlaqələrini daim davam etdirmişdir. Murtu­za Muradov Tif­lisdə nəşr edilən “Ye­ni qüv­və” qəzetində (1930-1939) ça­lış­mış və bu mətbu or­qa­nın səhifələ­rin­də “M.Murad” imza­sı ilə çıxış etmişdir. 1956-1958-ci illərdə “Şərqin şəfəqi” qəzetinin re­daktor müavini, Azər­bay­can variantının müdiri olmuşdur. 1960-cı ilin avqust ayından “Sovet Gürcüstanı” qəzeti­nin redaktoru təyin edilmişdir.

Ermənistanda sovet hakimiyyətinin qurulmasının 4-cü ildönümü günü nəşrə başlayan “Zəngi” qəzetinin ilk bir neçə nömrəsi ərəb əlifbası ilə nəşr edilmişdir. Sonralar isə “Zəngi” qəzeti Bakıda nəşr olunan qəzetlər kimi yarı ərəb əlifbası, yarı latın qrafikası ilə nəşr olun­muş­du. Qəzetin “redaktor” qrafası yerində “heyyəti-təhririyyə” yazılırdı.“Zəngi” qəzetinin nəşr olunduğu 29 noyabr 1924-cü ildən 7 mart 1928-ci il 109-cu nömrəsinə kimi “redaktor” qra­­fası yerində “Heyyəti-təhririyyə” yazılsa da, qəzetin məsul-müdiri vəzifəsi ictimai əsas­lar­la Bala Əfəndiyevə həvalə edilmişdi.

Bu mətbu orqanın ilk nömrəsinin işıq üzü görməsi münasibəti ilə Azərbaycan Xalq Ko­missarları Sovetinin sədri Qəzənfər Musabəyov, Naxçıvan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin sədri Qafar Babayev, Zaqafqaziya Kommunist Universitetində təhsil alan irəvanlı tələbə Rza Vəli­bəyov və başqaları “Zəngi” qəzetinə təbrik məktubları göndərmişdilər. Qafar Babayevin təbrikin­də deyilirdi: “Naxçıvan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi minlərcə şərqin qapısında yaşa­yan zəh­mət­keş kütlələrin adından “Zəngi” qəzetinin 1-ci nömrəsinin işıq üzü görməsi müna­sibəti ilə sə­mi­mi qəlbdən təbrik edir, türk zəhmətkeşləri arasında maarif və mədəniyyətin təbliğində bö­yük rol oynayacağına əminik”.

İlk növbədə qəzetçilik ənənəsini formalaşdırmaq, yüksək keyfiyyətli qəzet çıxarmaq bö­yük zəhmət tələb edirdi. Geniş oxucu kütləsinin rəğbətini qazanmaq üçün redak­siya he­yəti böyük əzmkarlıqla çalışırdı. Qəzetin qarşısında duran ən başlıca məqsəd­lərindən biri də onun yayılma arealını genişləndirmək, oxucu kütləsi ilə təmasını gücləndirmək idi. Bu isti­qamətdə qəzetin təşviqat şöbəsi çox böyük rol oynayırdı. 1924-cü ildə qəzet 400 tirajla nəşr olunmağa başlayır. Qəzetin ahəngdar fəaliyyətini təmin etmək üçün əlverişli şə­raitin ol­ması vacib şərt idi. Amma qəzet müstəqil binaya sahib olmadığından ilk vaxtlar EK (b) P MK-nın nəz­din­də fəaliy­yət gös­tərən “Azsaylı xalqlar şöbəsi”nin idarəsində heç bir əlverişli şəraiti olmayan da­rısqal bir otaqda yer­ləşirdi. “Zəngi” qəzetinin maddi-texniki bazası o qədər də ürəkaçan de­­yildi. Hət­ta qə­­ze­tin qəzalarda satışını və yayıl­ma­sını təmin edən müvəkkilləri aylarla əmək haq­qı be­lə ala bil­mir­dilər.

Redaksiyanın daimi binası olmadığı üçün ünvanlar tez-tez dəyişir, kağız problemi orta­ya çıxır, həm də onun abunəçi məsələsi çox vaxt problemə çevrilirdi. İlk vaxtlarda Ermənistan Mərkəzi Komitəsi yanında “Azsaylı xalqlar şöbəsi”nin yerləşdiyi otaqda “Zəngi” qəzeti son­ralar Er­mənistan Mərkəzi Komitəsinin orqanı olan (erməni dilində) “Xorhurtayın Hayastan” qə­ze­ti­nin binasına köçürülmüşdü. Redaksiyanın və mətbəənin vəziyyəti olduqca ağır idi. Mət­bəə ava­dan­lığı çatışmır, işçi qüvvəsi isə azlıq edirdi. Buna baxmayaraq qəzetin redaktoru və əmək­daşları əzmlə ça­lışırdı.

“Zəngi” qəzeti nəşr olunduğu ilk günlərdən çox da böyük olmayan 4-5 nəfərdən ibarət fədakar kollektivinin səmərəli fəaliyyəti nəticəsində qısa zaman ərzində azərbaycanlı oxucu­larda böyük maraq doğurduğundan, bu mətbu orqanın ətrafına çoxlu sayda müxbirlər, yara­dıcı ziyalılar toplaşmağa başlayır. Mövcud dövrün bir sıra ziddiyyətləri ilə dolu olan həmin illərdə müxbirlik etməyin olduqca çətin və məsuliyyətli bir iş olmasına baxmayaraq qısa za­man ər­zində Əkbər Rizayev, Əli Heydarov, Əli Şabanov, Hüseyn Münşiyev, Qulam Fər­ha­dov, Meh­di Kazımov, Əsgər Əsgərzadə, Məhəmməd Əzimzadə, Məcid Sultanov, Əli Rə­hi­­mov, Qəşəm Şahbazov, Həbib Məhəmmədzadə, Bilas Şadlinski, Əhməd Əhmədov, Feyzul­lah Əzimov, Qa­sım Əliyev, Lüt­fullah Muğanlinski, Mirzə Əsgər Rizazadə, Heydər İsmayı­lov, Məhərrəm Əli­yev, Cabbar Əliyev, Manaf Abbasov, Əbdil Zeynalov, Nəriman Fəxri, Kərim Əhmədov, Əşrəf Yusifzadəvə başqa ziyalılar qəzetin işində fəal iştirak edərək, onun ən aktiv müxbirlərinə çev­rilmişdilər. Bütün bu imzalar və müx­təlif möv­zulu məqalələr bir da­ha sübut edir ki, ya­ranmasından qısa zaman keçməsinə baxmayaraq, qə­zet öz ətrafına ye­tərli yaradıcı heyət top­lamış, gücünü səfərbər edə bilmişdir.

Qəzetlə əməkdaşlıq edən fəhlə-kəndli müxbirlərdən, ziyalı və müəllimlərdən Məmməd İsgəndərov, Fətəli Eyvazov, Cəbrayıl İsgəndərli, Əbdül Əhəd, Allahverdi Vəliyev, Umud Sü­ley­­ma­nov (Zəngəzur), İsmayıl İsmayılov, Həbib Atayev (Razdan nahiyyəsi üzrə), Əli Ra­ma­zanov (Loru-Pəmbək), Həsən İbrahimov, Teymur Süleymanov (Dilican), Adil Paşayev, Len­troş Süleymanov, Adil Cəlilov, Bilas Şadlinski, Nəzər Paşayev, Məhəmməd Paşayev, Dadaş Sa­dı­xov (Vedibasar), Əsgər Musayev, Əbülfət Rəhimov, Əbdüləzim Hacılı, Kərəm Həsən­za­də (Basarkeçər), Məhəmmədəli Kazımov (Qəmərli), Baba Hüseynzadə (Kolanlı kəndi), Qa­sım Əliyev, Məhəmməd Məmmədov, Cavad Axundov (Zəngibasar), Məhəmmədəli Şabanov (Başgərni nahiyəsi, Gö­lay­­sar), Əli Heydərov (Allahverdi), Abbas Rəcəbli (Amasiya) və baş­qa­larının imzalarına da rast gəl­mək olar.

Müxbirlərinin sayını artırmaq, onların bilik səviyyəsini yüksəltmək üçün müntəzəm ola­­raq tədbirlər keçirilirdi. Bu mənada, qəza müxbirlərinin zona konfranslarının və müşa­vi­rə­lə­ri­nin keçirilməsi ənənəyə çevrilir. Bu cür tədbirlərdə qəzetin məsul şəxsləri, müvafiq qu­rum­ların nümayəndələri fəhlə-kəndli müxbirləri qarşısında məruzə edir, müxbirlərin qar­şı­sın­da duran vəzifələri izah edir, öz tövsiyələrini verirdilər.

Ümumiyyətlə, belə müxbir konfransları və müşavirələrindən sonra nümayəndələr xatirə şəkli çəkdirir və o, qəzetdə dərc olunurdu. Bu dövrdə qəzetdə gənclərlə bağlı məlumat xarak­terli yazıların dərc olunması və fotolarının verilməsi onların yeni həyat quruculuğu uğrunda mübarizələrini daha da artırırdı.

Qəzetin keyfiyyətli və qüsursuz, sanballı nəşri üçün təcrübəli mütəxəssis kadrlara isə böyük ehtiyac olduğundan Bala Əfəndiyevin, Mustafa Hüseynovun şəxsi təşəbbüsü və dəs­təyi sayəsində redaksiyanın əməkdaşları peşə ixtisasını artırmaq məqsədi ilə Moskva, Sankt-Peterburq, Xarkov, Rostov və başqa şəhərlərdə nəşr olunan “Pravda”, “İzvestiya” kimi qə­zet­lərin re­dak­siyalarında iş təcrübəsi keçməyə göndərilirdilər.

“Zəngi” qəzetinin nömrələrini ardıcıl izlədikdə burada “Molla Nəsrəddin” satirik jur­nalının təsiri daha çox nəzərə çarpır. “Molla Nəsrəddin” jurnalındakı “Lağlağı”, “Mığmı­ğa”, “Bacadan baxan”, “Cırcırama”, “İki müxbir” “Hərdəmxəyal”, “Ruçka” və s. bu kimi imza­la­ra “Zəngi” qəzetinin səhifələrində tez-tez rast gəlinməsi, felyetonların, karikaturaların oxşar­lığı, satirik məzmunlu yazıların üslubu özünü daha çox göstərir. Görünür, vaxtı ilə “Molla Nəs­­rəddin” satirik jurnalının İrəvanda özünə daha möhkəm yer tutmasından irəli gəlirdi. Yeri gəlmişkən onu da qeyd edək ki, vaxtı ilə İrəvanda çalışmış və “Kaspi” qəzetinin İrəvan üzrə müxbiri olmuş görkəmli yazıçı, publisist Eynəli bəy Sultanov bir müddət “Zəngi” qəzetində tərcüməçi kimi çalışmışdır.

Qəzetin sütunlarında həkim məsləhətləri, kənd təsərrüfatının yeni üsullarla qurulması, aq­ronom məsləhətləri və s. kimi məsləhət və göstərişlər verən məqalələr demək olar ki, mün­təzəm dərc olunurdu. Qəzet Qərbi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlı əhalinin qarşılaşdıq­la­rı prob­lemlərin həll edilməsində, hüquqlarının qorunmasında çox böyük rol oynayırdı. “Zən­­­gi” qəzeti azərbaycanlı əhali arasında savadsızlığın aradan qaldırılmasına, maarif və təh­silin in­ki­şafına, yeni türk əlifbasının təbliğinə və tətbiqinə xüsusi diqqət yetirirdi.

Qəzet öz səhifələrində partiyanın, hökümətin qarşıya qoyduqları vəzifələri müntə­zəm işıq­landırırdı. İstər İrəvanda, istərsə də başqa şəhərlərdə çıxan dövri mətbuat hər halda sovet mətbuatı idi. Buna görə də mətbuat yalnız kommunist-bolşevik idealogiyasını təbliğ et­məli və bu prinsipdən kənara çıxmamalı idi.

“Zəngi” qəzeti ilk nömrələrindən başlayaraq İrəvan Yeni Türk Əlifba Komitəsinin fəaliy­yətini, yeni əlifba islahatı ilə bağlı məsələləri daim işıqlandırmışdır. Qəzet 1926-cı il fevral ayı­nın 22-də 163 nəfər nümayəndənin iştirakı, Bala Əfəndiyevin sədrliyi və Səməd Ağa­malı oğ­lunun fəxri sədrliyi ilə İrəvan YTƏK-in konfransının keçirildiyi və konfransın işi ilə bağlı ge­niş məlumat dərc etmişdi.

“Zəngi” qəzetində Türkoloji Qurultayın yekunları 7 səs əleyhinə 101 səs lehinə ol­maq­la yeni əlifbanın qəbul edilməsi ilə bağlı yazılar da öz əksini tapmışdır. Onu da qeyd edək ki, Türkoloji Qurultayda iştirak etmək üçün Bakıya gəlmiş Bala Əfəndiyev burada olarkən “Zən­gi” qəzetini bütünlüklə latın əlifbası ilə çap etmək üçün Səməd bəy Ağamalı oğlunun və baş­qalarının köməyi ilə 15 pud latın şrifti çap dəzgahı alaraq İrəvana gətirmişdir.

Qəzetdə 1927-ci ildə Azərbaycanın Yeni Türk Əlifba Komitəsi əsasında Ümumittifaq Mərkəzi Yeni Türk Əlifba Komitəsinin yaradılması və daimi yeri Bakı olan komitədə əksər türk xalqlarının nümayəndələrinin təmsil olunması haqqında məlumatlar da verilmişdi.

“Zəngi” qəzeti Türkiyədə yeni əlifbanın həyata keçirilməsi işinə Atatürkün bila­vasitə rəhbərlik etməsi haqqında da geniş yazılar dərc etmiş, bu prosesi öz səhifələrində daim işıq­landırırdı. Belə xəbərlərin birində deyilir: “Bu gün­lərdə Mustafa Kamalın sədrliyi ilə jurna­list nümayəndələrin, ictimai işçilərin, mü­tə­xəs­sislərin iştirakı ilə yeni əlifbanın qəbulu üçün seçilmiş komissiyanın məruzəsi eşidildi və qə­bul olundu”.

Əslində “Zəngi” qəzeti Türkiyədə latın əlifbasına keçidin dövlət səviyyəsində müdafiə edildiyini yazmaqla İrəvanda bu işin sürətlənməsinə kömək etmiş olurdu. Ümumiyyətlə, “Zən­­gi” qəzeti Qərbi Azərbaycanda latın əlifbasına keçid uğrunda mübarizəni sona qədər da­vam etdirmiş, latın qrafikalı yeni əlifbaya keçirilməsində nəşrə başladığı ilk gündən müba­ri­zə aparmışdır. “Zəngi” qəzeti fəaliyyəti dövründə öz səhifələrində ərəb əlifbasının yazı­mız­dan çıxarılmasının zəruriyyəti, yeni türk əlifbası ilə bağlı yazılara geniş yer verirdi. Qəzet sə­hi­fələrində ərəb əlifbasının tənqidinə, Azərbaycan dilinin saflığı uğ­runda mübarizəyə həsr olun­muş Səməd Ağamalı oğlunun “Yeni əlifba ilə silah­la­nacağıq”, M.Nəzminin “Türk dili və latın hürufatı”, Mehdi Kazımovun “Yeni Türk əlifbasının müvəffəqiyyətləri” və başqa­la­rı­nın bu kimi xeyli sayda məqalələri dərc olun­muşdur. İrəvan ziyalıları Bala Əfəndiyev, Mehdi Kazımov, Miryusif Mirbabayev, Əkbər Rizayev, Qulam Fəhradov, Nəriman Fəxri, Mirhü­seyn Mirbağırov və başqaları yeni əlifba islahatı ilə bağlı “Zəngi” qəzetində müntəzəm çıxış edirdilər. Qəzet səhifələrində yeni əlifbanı öyrənmək üçün yeni türk əlifbasının ərəb əlifbası ilə müqayisəli şəkildə cədvəl kimi verirdi. Belə cədvəllər qəzetin 78, 79, 80, 81-ci saylarında verilmişdi. Qəzetin səhifələrində işıqlandırılan məsələlərdən biri də yazı və ədəbi dil məsələ­lə­ri idi. Qərbi Azərbaycanda milli maarifçilik mühitinin aparıcı parlaq simalarından olan Mehdi Kazımov “Zəngi” qəzetində “Yazı­mız və dilimiz” adlı məqalə ilə çıxış edərək bu ba­rədə obyek­tiv və dəyərli fikirlər bildirmişdir. O məqa­lədə dilimizdə ərəb və fars sözlərinin işlədilməsinə heç bir zərurət olmadığını və dilimizin lüzumsuz ərəb-fars sözlərindən təmiz­lənməsinin vaxtı çatdığını göstərirdi. O cümlədən nəşr edilən qəzet və məcmuələrin dili haq­qında da öz tənqidi fikirlərini bildirərək, xüsusilə müxbir kimi fəaliyyət göstərmiş müəl­lim­lərin bu kimi hallara yol vermə­mə­lərini diq­qə­tə çatdırırdı.

Sosial həyatın elə bir sahəsi yox idi ki, “Zəngi” qəzeti həmin sahəyə nüfuz etməsin. Azər­­baycan dilində yeganə mərkəzi mətbuat orqanı olan bu qəzet İrəvanda yaşayıb-yaradan azərbay­canlı zi­yalılar üçün bir növ tribun rolunu oynayırdı.

Lakin qəzetin gündən-günə artmaqda olan nüfuzu, geniş oxucu kütləsinin ruporuna çevrilməsi, onun kiçik formatda, həf­tədə bir dəfə çıxması, azərbaycanlı əhalinin mətbuata artan tələbatını ödəyə bilmirdi. Bu tə­lə­bat qəzetin böyük formatda gündəlik çıxmasını labüd etsə də, redaksiyanın kollektivi tərəfin­dən EK(b)P MK-ya edilən müraciətlər öz həllini tap­mırdı.Qəzetin 8 sentyabr 1927-ci il sayında “Qəza müxbirləri və və onların vəzifələri” adı ilə dərc olunmuş mə­qalədə bu mətbu orqanın oktyabr ayından etibarən həftədə iki dəfə çıxa­cağı ba­rədə mə­lumat veril­miş­dir.Belə bir məlumatın qəzetdə dərc olunmasına baxmayaraq, araşdırma­lardan məlum olur ki, “Zəngi” qəzeti 29 noyabr 1924-cü ildən 1927-ci ilin de­kabr ayının sonuna qədər həftədə bir dəfə nəşr olunmuşdur.

1928-ci il mart ayının 8-dən etibarən qəzetin məsul-müdiri vəzifəsinə Mustafa Hüsey­no­vun təyin olunması bu mətbu orqanın fəaliyyətində yeni bir dönüş yaradır. Mustafa Hü­seynov əslən Türkiyədən idi. O, 1898-ci ildə anadan olmuşdur. Moskva şəhərində ali təhsil almış­dır. Yaşadığı qısa ömrünün böyük bir hissəsini ictimai fəaliyyətə, siyasi mübarizələrə, İrə­van­da Azərbaycan ədəbi-mədəni mühitinin inkişafına sərf etmişdir. 1923-cü ildə İrəvanda Azərbay­canlı Qadınlar Klubunun, 1924-cü ildə İrəvan Türk Pedaqoji Texnikumunun, İrə­van­da Azər­bay­can teatrının, milli məktəblərimizin yaradılması və uğurla fəaliyyətə başlanma­sında da onun müs­təsna xid­mət­ləri olmuşdur. 1922-ci illərdə Qəmərli nahiyyəsinin Çiləxanlı kənd məktəbində sa­vad­sızlığın aradan qaldırılması ilə bağlı açılmış hazırlıq kurs­larında müəl­lim kimi böyük səylə çalışmışdır. O, 1923-cü ildə İrəvanda təşkil edilmiş Yeni Türk Əlif­ba Ko­mi­tə­sinin katibi və büro üzvü olmuşdur.1924-cü ildə İrəvanda Azərbaycan dilində nəşr edilən “Zən­gi”, sonralar isə “Qızıl şəfəq” qəzetinin uzun müddət redaktoru vəzifəsində çalış­mışdır. Onun redaktorluq fəaliyyəti bir qədər uzun çəksə də yaxşı sonluqla bitməyib. Qərbi Azər­baycanda milli mətbuatımızın zən­gin ənənələrini yaşadıb, onun inkişaf etdiril­mə­sində Mustafa Hüseynovun böyük xidmətləri olmuşdur. Ana dilimizdə çıxan həmin mət­buat orqan­larında onun tariximiz, mədə­niy­yətimiz, maarifimiz, ədəbiyyatımız və teatr sənəti­mizə dair xeyli məqalələri dərc olun­muş­dur. Mustafa Hüseynovun qəzetdə çalışdığı və bu mətbu orqana redaktorluq etdiyi dövrü diqqətlə nəzərdən keçirdikdə onun bir jurnalist kimi özü­nə­məxsus fərdi üslubu qabarıq şəkildə özünü göstərir. Kəskin ictimai məzmun, nüfuzeducu mən­tiq, əsas­lı dəlillər Mus­ta­fa Hü­seyno­vun qələminin və publistikasının baş­lıca xüsusiyyət­ləri idi. O, erməni şovinizmi əha­tə­sin­də əyilməz iradəsi, dönməz əqidəsi, əzm­karlığı və mü­ba­rizliyi ilə məkrli və xəbis qon­şu­ları hid­dətə gətirən türk ziyalısı kimi ta­nı­nır­dı. Bu səbəb­dən də ona İrə­vanda “Türk Mus­­tafa” de­yə müraciət edir­dilər.

1937-ci ildə Mustafa Hüseynov qəzetin erməni əməkdaşı Mihatsahakanyanın donosu əsa­sında “türk casusu” kimi repressiyaya məruz qalaraq güllələnmişdir. Bu, ilk növbədə onun­la bağlı idi ki, Mus­­tafa Hüseynovun qəzetdə məsul redaktor olduğu dövrlərdə azər­baycan­lıların ədəbi-mə­dəni yüksəlişinə hər vasitə ilə süni əngəllər yaratmağa çalışan, erməni şovinist rəh­bər dairə­lərini kəskin tən­qid edən, onların iç üzünü açan, azərbaycanlılara qarşı törətdikləri vəhşilik­lərə dair kifayət qədər ifşaedici materiallar çap etdirməsi, Türkiyənin iqtisadi-siyasi uğurları, Ata­tür­kün, o cümlədən di­gər türk dövlət xadimlərinin haqqında qəze­tin sütunlarında yazılar dərc et­dir­­məsi, Türkiyə haqqında intensiv informasiyaların bu mətbu orqanın səhifələ­rində mün­təzəm dərc olunması erməni şovinist dairələ­ri­ni qıcıqlandır­ma­ya bil­məzdi. Mus­ta­fa Hü­seynovun si­yasi və milli iradəsi sayəsində qəzet 1928-ci ilin fevral ayı­nın 4-dən – 105-ci nöm­rəsindən etibarən həf­tədə iki dəfə kiçik həcmdə 4 səhifədən ibarət olmaqla yüksək tirajla nəşr olun­mağa başlayır. Bu da qəzetin səviyyəsinin əvvəlki illərə nis­bətən yüksəlməsinə sə­bəb olur. Hər həftə bazar və cümə günləri çıxan “Zən­gi” qəzetinə olan ictimai tələbat onun tirajının il­dən-ilə art­masında da özünü göstərir. İlk nəşr ilində – 1924-cü ildə qəzetin tirajı 400, 1926-cı ildə 550, 1927-ci ildə 1040, 1928-ci ilin mar­tında 2400-ə, de­kabr ayında isə qə­ze­tin tirajı 2500-ə çatmışdı. “Zəngi” qəzetinin tirajının ildən-ilə sürətlə art­ması həm də bu mət­bu or­qanın yayıl­ma arealının genişləndirilməsi ilə bağlı idi.

“Zəngi” qəzetinin bütün bölgələrdə – Uluxanlı, Ağbaba, Vedibasar, Üçmüədzin, Ba­sar­ke­çər, Qafar, Sisyan, Mehri və digər regionlarda da müxbir məntəqələri fəaliyyət göstərir­di. Böl­gələrdə isə mətbuat yayım şöbələrinə əsasən ermənilərin təyin olunması, qəzetin vaxt­lı-vax­tında abu­nəçilərinə çatdırılmaması xeyli narazılıq törədir və bu da çox vaxt abunəçilə­rin haq­lı iradlarına səbəb olur­du. Burada erməni şovinist dairə­lərinin əsas məkrli məqsədi müx­­təlif çirkin vasi­tə­lərlə azər­baycanlı oxucunu anadilli mətbuatla canlı təmasdan məhrum et­mək idi. Erməni şo­vinist dairə­lərinin yaratdıqları maneələrə baxmayaraq, azərbaycanlı oxu­cu­lar küt­ləvi şəkildə qəzetə abunə yazılmalarını davam etdirirdilər. Bu isə qəzetin dərin məz­munlu və oxunaqlı çıxması üçün onun fədakar kollektivini daha da ruhlandırırdı. Re­dak­tor­dan tutmuş mürəttibə kimi hamı fədakarlıqla çalışır, əlindən gələni edirdi ki, qəzet mün­təzəm nəşr olun­sun. Bunun üçün redaksiya heyəti Bakı, Naxçıvan, Şəki və başqa şəhərlərdən də abunəçilər cəlb edirdi. Mə­sələn, “Zəngi” qəzeti “Həlli çatmış məsələ” rubrikası adı altında “Şərq qapısı” (Naxçı­van), “Şəki fəhləsi” (Şəki) qəzetlərinin işi haqqında və onların məqalə­lərini təkrar verirdi. Hər üç qəzet “Gənclər səhifəsi” açaraq bir-biri ilə əlaqə yaradırdılar. Bu ənənəni son­rakı il­lərdə də qəzetlər davam etdirdi. “Zəngi” qəzeti Bakıda “Kommunist”, “Ye­ni yol”, Tür­ki­yə­də “Cümhu­riyyət”, “Hakimiyyəti milliyə”, Rusiyada “Prav­­da”, Tbilisi­də çı­xan “Zarya Vostoka” və müxtəlif şəhərlərdə nəşr edilən qəzetlərdəki aktual məqalələri çap et­məklə İrə­van ziyalılarını elm, maarif, mədəniyyət sahəsində, o cümlədən dünyada və müx­təlif öl­kə­lər­də gedən proses­lərlə öz oxucularını tanış edirdi. Digər tərəfdən isə qəzet müxtəlif prob­lem­lərə həsr olunmuş məqalələri öz səhifələrində çap etməklə həm də oxu­cu­larının intel­lek­tual inki­şafına kömək etmiş olurdu.

“Zəngi” qəzeti Azərbaycanla əlaqələrə çox böyük önəm verirdi. Buna görə də bu qəzet ilk növbədə Naxçıvanda özünə geniş və daimi oxucu auditoriyası tapmışdı. Bakıda Mə­həm­məd Zəki, Naxçıvanda Qulam Səfərov, Hüseyn Əsədli, Şərurda İbrahim Qazıbəyov, Cəmil Ağayev, Məhəm­məd Abbasəli­yev, Cəfər Əsgərzadə, Səməd Fərzəliyev, Ordubadda Səfa Əy­lisli, İsmayıl Hüseynzadə, İmamverdi Nağızadə, Gən­cədə isə Məhərrəm Əliyev, Əhməd Cə­fər­zadə qəzetin ən fəal müxbirləri və təb­liğatçıları idilər. Belə ki, qəzetin 1928-ci ildə Nax­çı­vanda hö­kumət kinoteatrın­da 23, istehlak cə­miyyətində 83, Ordubadda 27 abunəçisi var idi. Bu abunəçilər İrəvanda və bütün Qərbi Azərbaycanda baş verən hadi­sələrdən xəbərdar olur­dular. Bun­dan əlavə naxçıvanlılar özləri də bu qəzetin daimi müxbirləri idilər. Başqa sözlə, naxçı­van­lılar da öz növ­bəsində öz problemləri haqqında qəzetə yazır və “Zəngi”nin kömək­liyi ilə həmin prob­lemləri həll edirdilər. Fəhlə-kəndli müxbirləri, müəllim­lər, ziyalılar dövlət işçiləri abunə kampaniyalarında fəal iştirak edirdilər. Onların fəaliyyətini tənzimləyən qəzet qarşıla­rına kon­kret vəzifələr qoyur və hamısını yarışa çağırırdı. Yarışların nəticələri isə qə­zetin sə­hi­fələ­rində işıqlandırılırdı. Məsələn, qəzetin Gəncə şəhəri üzrə müvək­ki­li və Gəncə firqə mək­tə­binin tələbəsi Əhməd Cəfərzadənin fəal­lığı nəticəsində həmin dövrdə Gəncə firqə mək­tə­bi­nin müdiri Paşa Ələkbərov, müəllim­lərdən Səməd Vurğun, Manaf Quli­yev, Mahmud Nəbiyev, Əli İsgəndərov, Vəli Axundov, tələbə­lər­dən Xeyrulla Musayev, Mə­həmməd Mah­mu­dov, Əli Quliyev, Meyrəstə Hüseynova,Şəmdin Hüseynov, Məcid Abdulla­yev, Gəncə Pe­daqoji Texnikumundan Cəfər Xəndan, Hüseyn Cəfərov, riyaziyyat müəllimi Əliş Cavad­lin­ski və başqaları “Zəngi” qəzetinə abunə yazıl­mışlar. “Zəngi” qəzeti 1927-ci ildə Ermənistan Proletar Yazıçılar Cəmiyyətinin nəzdində yaradılmış Azərbay­can­ bölməsinin ətrafında topla­şan ədəbi qüvvələrin yaradıcılıq istiqamətlərinin müəyyən­ləş­məsinə və inkişafına da öz təsi­­­rini göstərirdi. Belə ki, nəzərdən keçirdiyimiz həmin dövrdə “Zəngi” qəzeti səhifələrində artıq Azərbaycan dilində şeir nümunələri görünməyə başladı. Bu səbəbdən də İrəvanda Azər­baycan poeziyasının aparıcı qüvvələri gənc ədəbiyyat həvəskarları olan Nəriman Fəxri, Əbül­fət Rəhimov, Adil Axundov, Abbas Tahir, Telman Nəzərli, Əli Əli­yev, Cəlal Sərdar, başqa gənc şair və yazıçılar “Zəngi” qəzeti səhifələrində siyasi məz­munlu şeirlər dərc etməyə başladılar. Keçmişi gecəyə, sovet hakimiyyəti illərini günəşli gündüzə bənzətmək o dövrki şeirdə ən geniş yayılmış me­tafora idi. İnqilab qəhramanları “26-lar” haq­qında yazmaq daha çox dəbdə idi. Həmin mövcud dövrün tələblərinə uyğun olaraq İrəvan şair­lərinin çoxu da həmin mövzuda yazmağa meyl edirdilər. Məhz bu mövzu yaxın keçmişdə bolşevik daşnak­larının Azərbaycan türklərinə qarşı etdiyi cinayəti ört-basdır etməyə, kom­mu­nist ideologiya­sını safa çıxartmağa, ermənilərlə türk­lər arasında mövcud gərgin müna­si­bət­lərə qardaşlıq və beynəlmiləlçilik libası taxmağa imkan verirdi. Həmin illərdə “Zən­gi” qə­zeti səhi­fələrində satirik şeirlərin dərc olunmasına da üstün­lük verilirdi. “Vul­kanlı”, “Atey”, “Tən­qidçi”, “Çır­daqxan”, “Bacadan baxan”, “Görən”, “Si­jim­qulu”, “Na­dürist”, “Lağ­lağı”, “Müca­vir” imzala­rına həmin illərdə “Zəngi” qəzeti səhifə­lə­rin­­də tez-tez təsadüf olu­nur. Bu da mövcud dövrün ədəbi proseslərini izləmək və öyrənmək baxı­mından imkan verir.

“Zəngi” qəzetinin nəşrinin 3 illiyi ilə bağlı xüsusi buraxılış nömrəsində “Zəngi” başlıqlı məqalədə qəzetin təməlinin 1925-ci il dekabrın 25-də qoyulduğu fikri irəli sürülərək bir fakt kimi önə çəkilir. Qəzetin fəaliyyətini dəyərləndirən müəllif “Zəngi” qəzetinin yaranma tari­xini 1924-cü il noyabr ayının 29-u deyil, 1925-ci il dekabrın 25-nə aid edir və bu mətbu or­qa­nın nəş­rinin 3 illiyinin tamam olduğunu qeyd edir.

“Zəngi” qəzetinin əldə etdiyimiz ilk sayından məlum olur ki, o 1925-ci il dekabrın 25-i deyil, 1924-cü il noyabr ayının 29-da Ermənistanda Sovet hakimiyyətinin qurulmasının 4 illiyi münasibəti ilə işıq üzü görmüşdür. Bu fakt “Zəngi” qəzetinin nəşrinin 3 illiyinin deyil, 4 ilinin tamam ol­du­ğunu təsdiq edir.Amma nədənsə “Zəngi” qəzeti 28 dekabr 1928-ci il ta­rixli sa­yında özünün 4 illik fəaliyyətinideyil, 3 illik fəaliyyətini qeyd etmişdir.Qəzet özünün 3 illik fəaliy­yətinə 6 səhifədən ibarət xüsusi buraxılış həsr etmişdir. Qəzetin həmin nömrəsi nəfis tərtibat və rəngarəng informasiya zənginliyi ilə seçilir. “Zəngi” qəzetinin hə­min sayında təb­rik və şəkillər dərc olunmuşdur. Qəzetin yaran­masında xüsusi xidməti olmuş məsul-mü­diri Bala Əfəndiyevin, sonralar məsul-müdiri olmuş Mustafa Hüsey­novun, məsul katibi Ək­bər Ri­zayevin, qəzetin rəssamı və gənc müx­birlər şö­bəsinin müdiri Mur­tuza Mura­dovun şə­killəri verilmişdir.

Qəzetdə onunla daim əməkdaşlıq edən müxbir və yazıçıların – Əhməd Əhmədovun, Mehdi Kazımovun, Hüseyn Münşiyevin, İsmayıl Babayevin, Cəfər Vəlibəyovun, Əsgər Əs­gər­zadənin, Heydər İsmayılovun, Məhərrəm Əliyevin, Umud Süleymanovun, Məhəmməd Ma­me­dovun, Kərim Əsgərovun, Cəfər Seyidovun, Cəfər Əsgərzadənin, Cəfər Cəfərovun, Həbib Məhəmmədzadənin, Abdulla Kərimovun, Nəsib Əfəndiyevin, qadın müxbirlərindən Kübra İbrahimovanın, Bəyim Kazımovanın, mürəttiblərdən Xəlil Rəhimovun, Əli Əliyevin, Yusif Fətullayevin və başqalarının yazıları çap olunmuşdur. Dərc olunan yazılarda qəzetin keçdiyi keşməkeşli və mübariz yolu əks olunmuşdur. Qəzetin 3 illik nəşri tarixi və ideya istiqaməti haqqında dərc olunan məqalələrdən, təbrik məktublarından bir daha aydın olur ki, “Zəngi” qə­zetinin nəşri təkcə milli mətbuat tarixində deyil, xalqımızın ictimai-siyasi, maarif və mədə­niyyət həyatında da əlamətdar hadisə olmuşdur. Qəzetin fəaliyyətinin 3 ili ilə bağlı maraqlı faktlardan biri Cənubi Qafqazın tanınmış mətbuat orqanlarının qəzetə göndərdiyi təbrik mək­tublarıdır. Tiflisdə nəşr edilən “Zarya Vastoka”, “Yeni kənd”, “Yeni yol” (Bakı), “Şərq qapısı” (Naxçıvan) və digər mətbuat orqanları qəzeti təbrik etmişdir. Zaqafqaziya Ölkə Komitəsi, vax­tilə qəzetin çıxmasına əngəl törədən Ermənistanın hakim şovinist dairələrinin rəhbərləri də əlac­sız­lıqdan qəzeti təbrik etməyə məcbur olmuşdular. Bu təbriklər “Zəngi” qə­ze­tinin ümumittifaq səviyyədə yüksək nü­fuzundan xəbər verirdi. İrəvan­da yaradıcı mühitin inkişafında xidmətləri olan şair­lər­dən və qəzetin müxbiri Nəriman Fəxrinin qəzetə ithaf etdiyi “Zəngi” qəzetinin üç illiyinə xatirə”, Abbas Ta­hirin “3 illik “Zəngi” adlı şeirləri də maraq doğurur. Nəriman Fəxrinin qəzetin 3 illiyinə həsr etdiyi şeir bədii cəhətdən kamil gö­rünməsə də, səmimi, böyük vətənpərvərlik hissi və qələminin dili ilə təbrikini belə ifadə edir:

Sədaların bu gün düşüb dağlara,

Yaşıllı-yarpaqlı o şən bağlara.

Şadlıqlar yaraşır cavan çağlara,

Köksündə şənliklər quralı “Zəngi”.

Könül quşu kimi çalırsan qəh-qəh,

Təbrik sevdaları şad fəhlə-kəndli.

Oxuyurlar səni hey sevə-sevə,

Düşməz fikirlərin düyünə, “Zəngi”.

Qəzetin 1928-ci il 83-cü nöm­rəsində “Zən­gi”nin üç illik fəaliy­yətinə yekun” başlığı ilə verilmiş məqalədə bu mətbu orqanın üç illik fəaliy­yətinə həsr olun­muş təntə­nəli yığıncaq haqqında məlumat verilmişdir. Məqalədən ay­dın olur ki, 1928-ci il dekabr ayının 27-də İrəvan maarif işçiləri klubunda qəzetin üç illik fəaliyyəti ilə bağlı təntənəli yığıncaq keçiril­miş­dir. Əkbər Rizayev, Mehdi Kazımov, Məhəmməd Mə­həm­­mədov, Bala Əfəndiyev, Ab­dulla Kərimov, Əli Əliyev, Əsgər Rizazadə, Cəfər Cəfərov və baş­qalarından ibarət rəyasət he­yəti seçilmişdi. Toplantıda Ermənistan ictimaiyyətinin nü­mayən­də­ləri, mətbuat işçiləri, Bakı, Naxçıvan, Tiflis və başqa şəhərlərdən gəlmiş mətbuat nümayəndələri də iştirak et­miş­­­di. Dövri mətbuatda dərc olunmuş məlumatlardan aydın olur ki, bir sıra qu­rumların və mətbuat orqanlarının, o cüm­lədən Nax­çıvanda çıxan “Şərq qapısı” qəzeti­nin işçi-kəndli müx­birlərinin nümayən­də­ləri toplantıda çı­xış et­miş, “Zəngi” qəzetinə öz arzularını ifadə etmişlər. Toplantıda əsas məruzə ilə çı­xış edən qəzetin məsul katibi Əkbər Rizayev bu mətbu orqanın üç il ərzində keçdiyi yola nəzər salmış və 1 yanvar 1929-cu ildən “Zəngi” qə­zetinin “Qızıl şəfəq” adı ilə çıxacağını bil­dirmişdir. Top­lantının sonunda qəzetin üç illik fəaliy­yətini əks etdirən sərgiyə baxış keçiril­mişdir. Qəzetin üç illik fəaliyyət dövrünə həsr olun­muş şeir, xatirə və təbriklərdə bu mətbu orqanın yaranması, üç illik bir zaman ərzində keçdiyi inki­şaf yolu haqqında çox dəyərli məlumatlar vardır. Ümumiyyətlə, “Zəngi” qə­zetinin meydana çıx­ması, üz­ləş­diyi prob­lemlər, çətinliklər, qazandığı uğur­­­lar, müxbirlərin fəaliy­yəti haqqın­da 1928-ci illərdə çap olunan nömrələrində kifayət qə­dər materiallar dərc olun­­muşdur. Bu ba­xımdan qəzetin 3 illik fəaliy­yətinə həsr olunmuş nöm­rəsi xüsusi əhə­miy­yət kəsb edir.

Göründüyü kimi, qəzet yalnız Qərbi Azərbaycanda ictimai, ədəbi-mədəni mühitin inki­şa­­fına xidmət etməmiş, eyni zamanda yaradıcı insanların üzə çıxmasında, jurnalistika üzrə kadrların hazırlanmasında fundamental baza rolunu oynamışdır.

Getdikcə Cənubi Qafqazda aparıcı mətbuat orqanlarından birinə çevrilən bu qəzet 1928-ci ilin dekabr ayının 31-nə kimi “Zəngi” adı ilə fəaliyyət göstərmişdir. Müxtəlif vaxt­lar­da Bala Əfəndiyevin və Mustafa Hüseynovun redaktorluğu ilə işıq üzü görən “Zəngi” qə­zeti fəaliyyəti dövründə öz vəzifəsini şərəflə yerinə yetirməyə çalışıb, ictimai-siyasi və mə­də­ni həyatımızın salnaməsi olub.

Cəlal Allahverdiyev,

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent