Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) yeni hesabatına əsasən, dünyada 18 yaşadək uşaqların yarısından çoxu hər il cismani cəzaya məruz qalmaqda davam edir. Fiziki cəza ən çox uşaqların döyülməsi hallarına aiddir, lakin bu, valideynlər, baxıcılar və ya müəllimlər tərəfindən müəyyən dərəcədə narahatlığa səbəb olan hər hansı cəzalara da şamil oluna bilər. Belə hallar evdə və ya məktəb sinfi kimi ictimai yerlərdə baş verir. Bu cür cəzanın idrak və sosial-emosional inkişafın azalması ilə yanaşı, narahatlıq və depressiya riskinin artması da daxil olmaqla geniş təsirləri var.
“İki sahil” təşkilatın hesabatına istinadla xəbər verir ki, ÜST-nin Sağlamlıq determinantları departamentinin direktoru Etien Kruqun sözlərinə görə, cismani cəza uşaqların davranışına, inkişafına və ya rifahına heç bir fayda vermir, habelə valideynlərə və ya cəmiyyətlərə mənfi təsir göstərir.
Son onilliklər ərzində bir çox tədqiqat cismani cəzanın təsirlərini araşdırıb və onların heç biri bu anormal hərəkətin uşaqlara və ya onların davranışlarına müsbət təsir göstərdiyini aşkar etməyib. Əksinə, bir çoxları bunun fərd olaraq uşaqlara və bütövlükdə cəmiyyətlərə uzunmüddətli mənfi sağlamlıq təsirlərinin olduğunu aşkar ediblər.
Hesabata görə, 49 aşağı və orta gəlirli ölkədə aparılan bir araşdırma cismani cəzaya məruz qalan uşaqların həmyaşıdları ilə birlikdə inkişaf yolunda olma ehtimalının 24 faiz daha az olduğunu müəyyən edib. Bu cəza növü fiziki zərər verməklə yanaşı, həm də uşaqların beyin strukturunu və funksiyasını həqiqətən dəyişə bilən hormonal stres səviyyələrini artırır. Fərdi səviyyədə təsirlər isə ömürlük ola bilər.
Cəmiyyət nöqteyi-nəzərindən fiziki olaraq cəzalandırılan uşaqlar da öz övladlarına adekvat davranır və nəsillərarası zorakılıq ənənəsi yaranır. Eynilə, uşaqlıq illərində cismani cəzaya məruz qalanlar böyüdükdə zorakılıq, cinayət və aqressiv davranışlara daha çox meyil göstərirlər.
Fiziki cəza bütün dünyada və mədəniyyətlər arasında geniş yayılsa da, regional fərqlər davam edir. Hesabatda qeyd olunur ki, Avropa və Mərkəzi Asiyada uşaqların təxminən 41 faizi evlərdə fiziki cəzaya məruz qalırsa, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada bu rəqəm 75 faizdir. Məktəblərdə fərq daha da böyükdür - Qərbi Sakit okean ölkələrində uşaqların yalnız 25 faizi məktəbdə oxuyarkən fiziki cəzaya məruz qalır, Afrika və Mərkəzi Amerikada isə bu göstərici 70 faizdən çoxdur.
Bununla belə, əlilliyi olan uşaqların fiziki cəzaya məruz qalması riski yüksəkdir. Yoxsul, iqtisadi və ya irqi ayrı-seçkiliyə məruz qalan icmalar daha çox fiziki cəza tətbiq edirlər.
Hesabatda vurğulanır ki, cismani cəzanın qadağan edilməsi vacibdir, lakin görülən tədbirlər kifayət deyil. Əslində, araşdırmalar qanuni qadağalar və fiziki cəzaların azaldılması arasında heç bir ardıcıl əlaqənin olmadığını aşkar edib. Hazırda dünyanın 67 ölkəsində həm evdə, həm də məktəbdə cismani cəzaların tətbiqinə universal qadağalar var. ÜST üzv ölkələri bu məsələdə yeni maarifləndirmə kampaniyaları aparmağa çağırıb.
