Müasir pəhrizdə qida istehsalındakı dəyişikliklər səbəbindən yod daha az olsa da, son vaxtlara qədər insanların çoxu kifayət qədər miqdarda yod istehlak edirdi. Ancaq son zamanlar tədqiqatçılar hamilə qadınlarda və uşaqlarda yod səviyyəsinin aşağı olduğunu, getdikcə artan yod çatışmazlığını bildirirlər.

Yod çatışmazlığı çox ciddi qəbul edilməlidir. Bu yazıda yod çatışmazlığı və onun təsiri, həmçinin onun qarşısının alınması haqqında bilməli olduğunuz hər şeyi öyrənəcəksiniz.

Maraqlıdır, yod çatışmazlığınız ola bilərmi?

Yod çatışmazlığı nədir?

Yod çatışmazlığı tiroid vəzinin düzgün işləməsi üçün lazım olan miqdarda yodun olmamasıdır.

Qalxanvari vəzi nədir?

Qalxanabənzər vəz boynun ön hissəsində tapıla bilən və endokrin sistemin bir hissəsi olan kəpənək formalı bir vəzdir. Qalxanabənzər vəz hormonları qan dövranına buraxır və sonra qan onları bədəndəki toxumalara daşıyır.

Niyə tiroid hormonlarına ehtiyacımız var?

Qalxanabənzər vəzdən gələn hormonlar bədənin isti qalması və orqanların düzgün işləməsini təmin etmək üçün lazım olan enerjidən istifadə etməyə kömək edir. Hamiləlik dövründə dölün düzgün sümük və beyin inkişafı üçün tiroid hormonlarına ehtiyacı olur.

Yod nədir?

Yod bədənin təbii olaraq istehsal etmədiyi bir mineraldır. Qidalardan yod almalıyıq.

Yodu necə əldə etmək olar?

Yod təbii olaraq dəniz suyunda olur, ona görə də yodla zəngin qidalara dəniz yosunu, balıq və dəniz məhsulları daxildir.

Duz

Yod çatışmazlığı əvvəllər ABŞ və Kanadanın müəyyən bölgələrində yayılmışdı, buna görə də xörək duzuna əlavə olunmağa başladı. Bunun ardınca yod çatışmazlığının nisbətləri aşağı düşdü.

Əlavələr

Yod qəbulunu artırmağın bir yolu pəhriz əlavələri və ya gündəlik multivitaminlər istehlak etməkdir.

Yod çatışmazlığı nə qədər yayğındır?

ABŞ-da yod çatışmazlığı nadirdir. Bununla belə, dünyanın bir çox bölgələrində insanlar kifayət qədər yod almır.

Yod çatışmazlığından kimlər əziyyət çəkir?

 Yodlaşdırılmış duzdan istifadə etməyənlərin təsirə məruz qalma ehtimalı daha yüksəkdir. Dünya əhalisinin 10%-dən çoxunun yodlaşdırılmış duza çıxışı yoxdur.

Təsirə məruz qalan digər şəxslər

Boliviyanın La Paz kimi bölgələrində dənizdən uzaqda və daha yüksəklərdə yaşayan insanlar ən çox təsirlənir. Onların təbii mühitlərində çox az yod var.

Veganlar

Balıq və ya süd məhsulları yeməyən insanlar yod çatışmazlığından əziyyət çəkə bilərlər. Çünki bu qidalar ən yaxşı yod mənbəyidir.

Hamilə qadınlar

Hamilə olanlar hamilə olmayanlara nisbətən 50% daha çox yoda ehtiyac duyurlar. Bunun səbəbi dölün inkişafı üçün yoda ehtiyacın olmasıdır.

Hamiləlik dövründə yod çatışmazlığı hansı fəsadlar yarada bilər?

Yod çatışmazlığı səbəbindən doğuş, ölü doğum və anadangəlmə qüsurlar da daxil olmaqla, bir çox fəsadlar baş verə bilər.

Uşaqlar üçün nəticələr

Hamiləlik dövründə yod çatışmazlığından yarana biləcək digər mümkün problemlərə böyümənin geriləməsi, zehni çatışmazlıqlar və inkişaf gecikmələri daxildir.

Nadir hallarda daha ciddi nəticələr

Bəzi nadir hallarda yod çatışmazlığı kretinizm və ya anadangəlmə yod çatışmazlığı sindromu kimi tanınan beyin zədələnməsinin ağır formasına səbəb ola bilər.

Kretinizmi olan körpələr

Kretinizmlə doğulan körpələrdə fiziki və zehni gecikmələr, şiddətli əzələ sıxlığı, qısa boy, karlıq və ya danışa bilməmə kimi ciddi ağırlaşmalar ola bilər.

Yod çatışmazlığının əlamətləri

Yod çatışmazlığının ilkin əlamətlərindən biri tiroid vəzinin böyüməsidir. Vücud tiroiddən daha çox hormona olan tələbatını qarşılamağa çalışdığı üçün tiroid böyüyür.

Zob və mümkün simptomlar

Zob ilə siz boğulma, udma çətinliyi və ya tənəffüs çətinliyi kimi ciddi simptomlarla qarşılaşa bilərsiniz.

Əsas simptom

Yod çatışmazlığının əsas əlaməti hipotiroidizmdir ki, bu da bədəninizdə yod səviyyəsinin azalması və tiroid vəzinin daha çox hormon istehsal edə bilməməsi zamanı baş verə bilər.

Hipotiroidizm

Hipotiroidizm və ya qeyri-aktiv tiroid ilə maddələr mübadiləsi yavaşlaya bilər və nəticədə yorğunluq, çəki artımı və soyuğa dözə bilməmə əlamətləri yaranar.

Yod çatışmazlığının digər əlamətləri

Yod çatışmazlığının digər əlamətlərinə sonsuzluq, çaşqınlıq, quru və qabarıq dəri və qaba, seyrək saçlar daxil ola bilər.

Yod çatışmazlığı necə müəyyən edilir?

Yod çatışmazlığı qalxanabənzər vəzin böyüməsi olduqda həkim tərəfindən vizual olaraq təyin edilə bilər. Həkimlər tiroidi ölçmək və anormallıqları axtarmaq üçün ultrasəs kimi görüntüləmə testləri və qan təhlilləri də edə bilərlər.

Böyüklər üçün müalicə

Yod çatışmazlığı varsa, həkim onu yod əlavələri və ya tiroid hormonu əlavələri ilə müalicə edəcək.

Yod çatışmazlığı ilə doğulan körpələr

Əgər uşaq yod çatışmazlığı ilə doğulubsa, o, tiroid hormonu əlavələri ilə müalicə edilə bilər. Əlavənin qəbulu vəziyyətin şiddətindən asılı olur.

Yod çatışmazlığının qarşısını necə almaq olar?

Yod çatışmazlığının qarşısını almaq üçün tərkibində yod olan qidaları ehtiva edən bir pəhriz vacibdir. Balıq və digər dəniz məhsulları, həmçinin süd, qatıq və pendir kimi süd məhsulları kömək edə bilər.

Yeməklərdə duz

Yodlaşdırılmış duzdan istifadə yod çatışmazlığının qarşısını almaq üçün əla yol ola bilər. Bişirərkən və ya hazır boşqabınıza əlavə edin.

Hər gün nə qədər yoda ehtiyac var?

Yaşınız sizə nə qədər yoda ehtiyacınız olduğunu diktə edir. Əksər böyüklər üçün gündəlik 150 mikroqram yod kifayətdir. Ancaq hamiləsinizsə və ya ana südü ilə qidalandırırsınızsa, gündə 250 mikroqram yod ilə zəngin prenatal vitaminlər qəbul etməlisiniz.

Nubar Süleymanova, “İki sahil”