Ulu Öndər Heydər Əliyev müasir Azərbaycan dövlətçiliyinin memarı və xilaskarı kimi tarixə düşmüş dahi şəxsiyyətdir. Onun müdrikliyi, strateji düşüncə tərzi və zəngin idarəçilik təcrübəsi ölkənin ağır sınaqlardan uğurla çıxmasını təmin etmişdir. Heydər Əliyevin dövlətə və xalqa xidmət yolu gələcək nəsillər üçün örnək olan böyük irsə çevrilmişdir.

1990-cı illərin əvvəllərində müstəqilliyini yenicə bərpa etmiş Azərbaycan çoxşaxəli və dərin böhranlarla üzləşmişdi. Ölkədə siyasi sabitlik pozulmuş, mərkəzləşdirilmiş idarəetmə sistemi tamamilə çökmüşdü. Dövlət institutları fəaliyyət qabiliyyətini itirmiş, hüquqi və inzibati nəzarət mexanizmləri praktiki olaraq dayanmışdı. Hakimiyyət uğrunda mübarizə dərinləşmiş, bölgələrdə qanunsuz silahlı dəstələrin fəaliyyətinin genişlənməsi fonunda separatçı meyillər güclənmiş və ölkədə xaotik vəziyyət yaranmışdı.

Belə bir mürəkkəb və təhlükəli şəraitdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı başladığı genişmiqyaslı hərbi təcavüz daha ağır nəticələrə səbəb oldu. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı baş verən döyüşlər nəticəsində ərazilərimizin işğalı, minlərlə insanın həlak olması, yüz minlərlə ailənin öz doğma yurdlarından didərgin düşməsi, yaşayış məntəqələrinin dağıdılması və mülki əhalinin humanitar fəlakətlə üz-üzə qalması ölkədaxili vəziyyəti kritik həddə çatdırmışdı. O dövrdə xalqın yeganə ümidi zəngin siyasi irsə və böyük idarəçilik təcrübəsinə malik bir liderin ölkəyə rəhbərlik etməsi idi. 1993-cü il iyunun 15-də Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Sədri seçilməsi bu baxımdan əsl dönüş nöqtəsinə çevrildi. Bu əlamətdar hadisə dövlətçilik tariximizə Milli Qurtuluş Günü kimi həkk olundu və müasir, müstəqil dövlətimizin qurulmasında həlledici mərhələ oldu. Məhz həmin gündən etibarən ölkədə siyasi xaosa son qoyulması və dayanıqlı dövlət quruculuğunun əsaslarının formalaşdırılması prosesinə başlanıldı.

1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində Heydər Əliyevin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilməsi xalqın bu inamının təsdiqi oldu. Ulu Öndərin hakimiyyətə qayıdışı ilə ölkədə hüquqi və institusional əsaslar sistemli şəkildə yenidən qurulmağa başlandı. İdarəetmədə mərkəzləşmə sistemi təmin edildi, dövlətin icra, qanunverici və məhkəmə qollarında köklü struktur islahatları həyata keçirildi. Qeyri-qanuni silahlı birləşmələrin tərksilah olunması, daxili sabitliyin bərpası və hüququn aliliyinin təmin edilməsi sayəsində Azərbaycan vətəndaş müharibəsi təhlükəsindən qurtuldu. Ölkə qanunsuzluq və anarxiya mühitindən xilas edildi, dövlətin legitim institutları bərpa edilərək möhkəmləndirildi.

Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən strateji islahatlar qısa müddətdə öz real nəticələrini göstərməyə başladı. Siyasi sabitliyin təmin olunması ilə paralel olaraq iqtisadi sahədə də mühüm addımlar atıldı. Xarici sərmayələrin cəlb olunması üçün əlverişli hüquqi mühit yaradıldı, beynəlxalq maliyyə institutları ilə əlaqələr quruldu və iqtisadiyyatın liberallaşdırılması istiqamətində islahatlara start verildi. Bütün bu addımlar nəticəsində tənəzzül prosesi dayandırıldı, makroiqtisadi sabitlik təmin olundu və iqtisadi artım üçün zəmin yaradıldı.

1994-cü il mayın 12-də Ermənistanla hərbi əməliyyatların dayandırılmasını nəzərdə tutan atəşkəs sazişi imzalandı. Bu saziş Azərbaycanın beynəlxalq arenada mövqelərini möhkəmləndirməsi üçün vacib fürsət yaratdı. Diplomatik müstəvidə fəallıq artırıldı, xüsusilə beynəlxalq qurumlar çərçivəsində işğal olunmuş torpaqların azad olunması istiqamətində prinsipial mövqe nümayiş etdirildi. Diplomatik fəaliyyət nəticəsində dünya ictimaiyyətində Ermənistanın təcavüzkar siyasətinə dair aydın təsəvvür formalaşmağa başladı.

1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanmış “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanın müasir neft strategiyasının əsasını qoydu və ölkənin beynəlxalq enerji xəritəsində yerini möhkəmləndirdi. Dünyanın aparıcı neft şirkətlərinin iştirak etdiyi bu müqavilə yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi baxımdan mühüm əhəmiyyətə malik idi. Nəticədə ölkəyə böyük həcmdə sərmayə axını başladı, neft-qaz sektorunda infrastruktur yeniləndi və beynəlxalq enerji bazarına çıxış imkanı əldə edildi. Eyni zamanda, Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzu yüksəldi, ölkəmiz etibarlı tərəfdaş kimi tanınmağa başladı.

1995-ci il noyabrın 12-də qəbul edilən müstəqil Azərbaycanın ilk milli Konstitusiyası hüquqi dövlət quruculuğunun başlanğıc nöqtəsi oldu. Konstitusiya ilə hakimiyyət bölgüsü, insan hüquqları və azadlıqları, qanunun aliliyi və hüquqi dövlət prinsipləri təsbit olundu. Məhkəmə sisteminin gücləndirilməsi, qanunvericiliyin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması və insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində yeni mexanizmlər formalaşdırıldı. Vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və ictimai fəallığın artması da bu dövrdə müşahidə olundu.

Ordu quruculuğu Ulu Öndər Heydər Əliyevin strateji dövlətçilik xəttində xüsusi yer tuturdu. Qısa müddətdə nizami və peşəkar ordu quruculuğuna başlanıldı, hərbi hissələr müasir silah və texnologiyalarla təchiz edildi. Hərbi təhsil müəssisələrinin modernləşdirilməsi, zabit heyətinin peşəkarlıq səviyyəsinin artırılması və hərbçilərin sosial rifahının yüksəldilməsi məqsədilə genişmiqyaslı proqramlar reallaşdırıldı. Ordu təkcə təhlükəsizlik və müdafiə qüvvəsi deyil, həm də milli birlik və qürur mənbəyi kimi formalaşdı.

Heydər Əliyevin həyata keçirdiyi xarici siyasət balanslı və uzaqgörən yanaşmaya əsaslanırdı. Azərbaycanın milli maraqlarına uyğun olaraq dünyanın müxtəlif güc mərkəzləri ilə praqmatik münasibətlər quruldu. BMT, ATƏT, İƏT və digər beynəlxalq qurumlarla əlaqələr genişləndirildi. Enerji və nəqliyyat sahəsində reallaşdırılan Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum kimi transmilli layihələr regional əməkdaşlığa töhfə verdi və ölkənin strateji əhəmiyyətini artırdı. Azərbaycan Avropa ilə Asiya arasında enerji və nəqliyyat körpüsünə çevrildi.

Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə sosial sahədə ardıcıl və məqsədyönlü siyasət nəticəsində əhəmiyyətli nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Əhalinin rifah halının yüksəldilməsi dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biri kimi müəyyən edilmişdir. Əməkhaqlarının, pensiyaların və sosial müavinətlərin mərhələli şəkildə artırılması, sosial xidmətlərin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi və bu sahədə innovativ yanaşmaların tətbiqi əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə mühüm töhfə vermişdir. Sosial təminat sisteminin şəffaf mexanizmlərlə idarə olunması vətəndaş məmnunluğunu əhəmiyyətli dərəcədə artırmışdır.

Qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial müdafiəsi və yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində kompleks tədbirlər həyata keçirilmişdir. Müasir standartlara cavab verən yaşayış məntəqələri salınıb, məktəb, uşaq bağçası, tibb müəssisələri və digər sosial obyektlər inşa olunaraq onların istifadəsinə verilmişdir. Bu əhali qrupunun məşğulluğunun təmin olunması, sosial adaptasiyası və layiqli həyat şəraitinin yaradılması məqsədilə ardıcıl dövlət proqramları icra olunmuşdur. Yeni mənzillə təmin olunan on minlərlə ailə üçün şəraitin köklü şəkildə dəyişməsi onların sosial rifahında dönüş nöqtəsi olmuşdur.

Təhsil sahəsində həyata keçirilən sistemli islahatlar insan kapitalının inkişafına yönəlmiş strateji yanaşmanı əks etdirir. Dövlətin maliyyə dəstəyi ilə yeni məktəblər inşa olunmuş, mövcud təhsil müəssisələri əsaslı şəkildə yenidən qurulmuş, onların maddi-texniki bazası müasirləşdirilmişdir. Müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsinin artırılması üçün təlim-tədris proqramları genişləndirilmiş, beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan kurikulumlar tətbiq olunmuşdur. Ali təhsildə keyfiyyətin artırılması məqsədilə müasir standartlara cavab verən proqramlar hazırlanıb, xarici universitetlərlə əməkdaşlıq gücləndirilmişdir. Gənclərin intellektual inkişafı və qlobal rəqabətə hazırlığı məqsədilə onların xaricdə təhsil almalarına şərait yaradan xüsusi dövlət proqramları uğurla davam etdirilmişdir.

Heydər Əliyevin gərgin səyləri sayəsində kadr hazırlığı və insan kapitalının inkişafı dövlət siyasətinin əsas prioritetlərindən biri kimi daim diqqət mərkəzində saxlanılmışır. Yeni ixtisasların açılması, peşə təhsilinin modernləşdirilməsi, beynəlxalq sertifikatlara uyğun tədris proqramlarının tətbiqi bu istiqamətdə mühüm addımlar sırasındadır. Gənclərin əmək bazarına uyğun bilik və bacarıqlara yiyələnməsi üçün müvafiq təhsil və təcrübə imkanları yaradılmışdır. Xaricdə təhsil proqramları vasitəsilə minlərlə gənc qabaqcıl dünya universitetlərində təhsil alaraq Vətənə dönmüş və müxtəlif sahələrdə uğurla fəaliyyətə başlamışdır.

Səhiyyə sistemində aparılan islahatlar əhalinin sağlamlığının qorunması və tibbi xidmətlərin əlçatanlığını əsas hədəf kimi müəyyənləşdirilmişdir. Ölkənin müxtəlif bölgələrində yüzlərlə yeni xəstəxana, poliklinika və tibb mərkəzi istifadəyə verilmiş, mövcud səhiyyə müəssisələri ən müasir tibbi avadanlıqlarla təchiz olunmuşdur. Təcili tibbi yardım xidmətinin səviyyəsi yüksəldilib, kadr hazırlığı sahəsində keyfiyyətli tibb mütəxəssislərinin yetişdirilməsi üçün xüsusi proqramlar tətbiq olunmuşdur. Elektron səhiyyə sisteminin yaradılması və vətəndaşların onlayn tibbi xidmətlərə çıxış imkanlarının artırılması bu sahədə mühüm irəliləyişlərdən biri olmuşdur. Bütün bunlar vətəndaşların keyfiyyətli və vaxtında tibbi yardım almasını təmin etmişdir.

Gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsi və idmanın inkişafı sosial siyasətin mühüm istiqamətlərindən biri kimi müəyyənləşdirilmişdir. Gənc nəslin milli-mənəvi dəyərlərə bağlı, vətənə sədaqətli və fiziki cəhətdən sağlam vətəndaşlar kimi formalaşması üçün ardıcıl layihələr reallaşdırılmışdır. Regionlarda müasir Olimpiya İdman kompleksləri və idman zalları tikilmiş, müxtəlif idman növləri üzrə kütləvilik təmin olunmuşdur. Beynəlxalq yarışlarda uğur qazanan idmançıların yetişməsi bu siyasətin real nəticəsidir. Gənclərin fəallığını artırmaq məqsədilə müxtəlif sahələr üzrə təlimlər, müsabiqələr və təşviqedici təşəbbüslər dəstəklənmişdir.

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsləri ilə dövlətin nəqliyyat-logistika potensialının inkişafı istiqamətində möhkəm təməl qoyulmuşdur. Məhz Ulu Öndərin dövründə irimiqyaslı layihələrin konsepsiyası formalaşmış, regionu Avropa ilə Asiyanı birləşdirən əsas tranzit qovşaqlarından birinə çevirmək məqsədi ilə sistemli addımlar atılmışdır. Bu yanaşma Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin tam reallaşdırılmasına və Azərbaycanın qlobal tranzit mərkəzinə çevrilməsinə zəmin yaratmışdır.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasətini uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə yeni inkişaf mərhələsinin əsasını qoydu. Onun rəhbərliyi ilə siyasi sabitlik qorundu, iqtisadiyyat daha da şaxələndirildi, infrastruktur layihələri reallaşdırıldı və sosial rifah yüksəldi. 44 günlük Vətən müharibəsi və 2023-cü ilin lokal antiterror tədbirləri nəticəsində ölkəmizin ərazi bütövlüyü və suverenliyi bərpa edildi. Bu tarixi nailiyyətlər Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu sabitlik siyasətinin, müasir ordu quruculuğunun və xalq-iqtidar birliyinin məntiqi nəticəsi kimi tarixə düşdü.

Bu gün Azərbaycan müasir, güclü və qalib dövlət kimi beynəlxalq aləmdə öz sözünü deyir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə dövlətimiz regionda və qlobal miqyasda etibarlı tərəfdaş, siyasi sabitlik adası və iqtisadi inkişaf modeli kimi tanınır. Bu strateji xətt müstəqil dövlətin siyasi, iqtisadi və hərbi dayaqlarını möhkəmləndirən əsas faktora çevrilib.

Eldar Əsədov,
YAP Tərtər rayon təşkilanın sədri