Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan kimi Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ölkələri coğrafi baxımdan strateji mövqedə yerləşməsi onlara Şərqlə Qərb, eləcə də Şimalla Cənub arasında körpü rolunu oynamağa imkan verir. Elə bu baxımdan da Türkmənbaşı şəhərində Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin, Türkmənistan Prezidenti Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun və Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin iştirakı ilə keçirilən yüksək səviyyəli görüş regionun siyasi və iqtisadi inkişafında mühüm mərhələdir. Bu münasibətlər təkcə diplomatik əməkdaşlıqla məhdudlaşmır, həm də xalqlar arasında səmimi və strateji tərəfdaşlıq ruhunda inkişaf edir. Prezident İlham Əliyev bu üç ölkə arasında münasibətlərin təkcə diplomatik müstəvidə deyil, həm də qardaşlıq zəminində qurulduğunu dəfələrlə vurğulamışdır. Elə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Türkmənistan, Azərbaycan və Özbəkistan arasında yüksək səviyyəli görüşün yekunları üzrə mətbuata açıqlamasında bir daha qeyd etdi ki: “Bizim bölgəmizdə yeni, çox perspektivli, sülhə və tərəfdaşlığa yönəlmiş əməkdaşlıq formatı yaradılır.” Buna əmin olmaq üçün görüşün yekunları üzrə qəbul edilmiş Birgə Bəyanatın mətnini, eləcə də imzalanmış ikitərəfli və çoxtərəfli sənədlər paketlərini nəzərdən keçirmək kifayətdir. Bir sözlə, onlar Bakı, Aşqabad və Daşkəndin strateji əhəmiyyətli sahələrdə - nəqliyyat, logistika, energetika, aviasiya və gəmiqayırma sahələrində əməkdaşlığı institusionallaşdırmaq istəyini nümayiş etdirirlər.

Bakı üçün Mərkəzi Asiya sadəcə bazar və ya tranzit dəhlizi deyil, ortaq tarixi köklər, mədəni əlaqələr və oxşar çağırışlar məkanıdır. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi: “Bizim üçün ən vacib, ən çətin məsələlərdə həmişə qardaşlarımız yanımızda olub. Bu gün də bu belədir”. İşğaldan azad edilmiş Azərbaycan ərazilərində də qardaş Özbəkistan və Türkmənistan tərəfindən müəyyən işlər görülür. Belə ki, Özbəkistan Füzuli şəhərində böyük alim Mirzə Uluqbəyin adını daşıyan orta məktəb binasını tikib. Xankəndi şəhərində Özbəkistanın dəstəyi və təşəbbüsü ilə böyük tikiş fabriki fəaliyyət göstərir. Türkmənistan tərəfindən Füzuli şəhərində məscid tikiləcəkdir. Bütün bunlar ölkələr arasında əlaqələrin nə qədər möhkəm olduğunun daha bir göstəricisidir. Məhz buna görədir ki, son illərdə Azərbaycan, Türkmənistan və Özbəkistan arasında davamlı yaxınlaşma tendensiyası müşahidə olunur. Üç ölkənin birgə bəyanatı bu tərəfdaşlığın dərinləşməsi üçün əsasları müəyyən edən siyasi sənəddir. O, gələcək əməkdaşlığa dair ümumi baxışı qeyd edir və faktiki olaraq iqtisadiyyat və nəqliyyata yönəlmiş yeni regional alyansın platformasını təşkil edir.

Tranzit və logistika sahəsində imzalanmış sənədlər aydın şəkildə göstərir ki, Mərkəzi Asiya ölkələri öz marşrutlarını Azərbaycanla daha da sıx birləşdirməyi nəzərdən keçirirlər. İndiki geosiyasi şəraitdə məhz Bakıdan keçən marşrutlar ən etibarlı, rahat və sərfəli - həm qiymət, həm də çatdırılma müddətinə görə çevrilir. Eyni zamanda, Zəngəzur dəhlizinin gələcək fəaliyyəti üçün mühüm perspektiv açır. Bu marşrut Mərkəzi Asiyadan Avropaya çatdırılma müddətlərini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər ki, bu da xüsusilə enerji resurslarının, uran və digər strateji qiymətli malların ixracı üçün vacibdir. Region ölkələri üçün bu, sadəcə olaraq yeni nəqliyyat arteriyası deyil, Avropa bazarında öz mövqelərini möhkəmləndirmək üçün real şansdır.

Burada vacib məsələlərdən biri də siyasi qarşılıqlı fəaliyyətdir. Türkmənistan, Azərbaycan və Özbəkistan beynəlxalq arenada birgə təşəbbüslərə hazır olduqlarını nümayiş etdirirlər. Belə ki, hər üç ölkə beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən BMT çərçivəsində açıq dialoq aparır, əməkdaşlıq edir və bir-birinin təşəbbüslərini dəstəkləyirlər.

Azərbaycanın təşəbbüsləri ardıcıl olaraq ölkəni Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya arasında ən mühüm halqaya çevirir. Bu, enerji layihələrinə, nəqliyyat marşrutlarına və humanitar əlaqələrə aiddir. Bir daha qeyd etmək lazımdır ki, üçtərəfli görüşün nəticələri aydın göstərir ki, Azərbaycan və Mərkəzi Asiya arasında yaxınlaşma kursu davamlı və uzunmüddətli xarakter alır. Prezident İlham Əliyevin sistemli siyasəti ölkəni ardıcıl olaraq Avrasiyanın əsas enerji və tranzit mərkəzinə çevirir. Onun uzaqgörənliyi və əzmkarlığı sayəsində enerji, nəqliyyat və yaşıl iqtisadiyyat layihələri regional miqyas alır və təkcə ayrı-ayrı ölkələrin deyil, həm də Xəzərdən Avropaya qədər bütün məkanın maraqlarına xidmət etməyə başlayır. Bu gün Bakı Cənubi Qafqazı və Mərkəzi Asiyanı birləşdirən etibarlı körpüdür və praqmatizmə, qarşılıqlı etimada və faydaya əsaslanan əməkdaşlıq modeli təklif edir.

Azərbaycanın Türkmənistan və Özbəkistanla enerji əməkdaşlığı regionda beynəlxalq əməkdaşlıq nümunəsidir və iqtisadi inteqrasiyanın təşviqi və enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Hicran Hüseynova,

Milli Məclisin komitə sədri, professor