Müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində dövlətlər arasında əməkdaşlıq formaları təkcə iqtisadi və siyasi maraqlarla deyil, həm də ortaq tarix, mədəniyyət, dəyərlər və strateji baxışlarla müəyyən olunur. Azərbaycan və Özbəkistan arasında qurulmuş münasibətlər də məhz bu prinsiplər üzərində qurulmuşdur. Tarixi köklərə, ortaq mənəvi irsə və türk birliyinə əsaslanan bu əlaqələr, bu gün artıq strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə çatmışdır.
Azərbaycan və Özbəkistan xalqları əsrlər boyu İpək Yolunun əsas marşrutları üzərində yerləşərək, mədəniyyətlərin qovuşduğu, sivilizasiyaların dialoq qurduğu məkanlarda yaşamışlar. Bu qədim əlaqələr təkcə ticarət münasibətləri ilə məhdudlaşmamış, eyni zamanda elm, din, memarlıq, musiqi və ədəbiyyat sahələrində də sıx qarşılıqlı təsirlərlə müşayiət olunmuşdur.
Nizami Gəncəvi, Füzuli, Nəsimi ilə Əlişir Nəvai, Bobur və Navoi məktəbləri arasında dərin ədəbi və fəlsəfi paralellər vardır. Hər iki xalqın dastanları, folkloru, musiqisi oxşar motivlər daşıyır və ortaq türklük kimliyinin bir hissəsidir.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında diplomatik münasibətlər 1995-ci il oktyabrın 2-də qurulmuşdur. Lakin bu münasibətlərin təməli, əslində, çox-çox əvvəllərə – xalqların ortaq tarixinə, türklərin dövlətçilik ənənələrinə, müsəlman-türk dünyasının formalaşma dövrünə dayanır.
1995-ci ildən sonra ikitərəfli əlaqələr yüksələn xətlə inkişaf etmişdir. Dövlət başçıları səviyyəsində qarşılıqlı səfərlər, imzalanan sazişlər və memorandumlardan ibarət zəngin hüquqi baza formalaşmışdır. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin və Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin siyasi iradəsi bu münasibətlərin möhkəmlənməsində həlledici rol oynamışdır.
Azərbaycan xalqı heç vaxt unutmur ki, 30 ilə yaxın davam edən Qarabağ münaqişəsində Özbəkistan daim Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləmişdir. Xüsusilə 2020-ci ildə baş vermiş Vətən müharibəsində Azərbaycanın qələbəsi zamanı Özbəkistanın verdiyi açıq siyasi dəstək, dost və qardaş münasibətlərin səmimi təzahürü olmuşdur.
Mədəniyyət sahəsində əməkdaşlıq, xalqlar arasında yaxınlığın ən təsirli formasıdır. Özbəkistanın Buxara şəhərində Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin fəaliyyət göstərməsi, Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşada Özbəkistan tərəfindən müasir məktəbin inşası bu yaxınlığın parlaq nümunəsidir. Hər iki ölkədə keçirilən qarşılıqlı sərgilər, kinofestivallar, folklor tədbirləri və ali məktəblərarası əməkdaşlıq mədəni dialoqu daha da dərinləşdirir.
Azərbaycan və Özbəkistan universitetləri arasında əməkdaşlıq müqavilələri, tələbə mübadiləsi proqramları, elmi simpoziumlar və gənclər forumları gələcək nəsillərin bir-birini tanıması və birgə dəyərlərə sahib çıxması baxımından olduqca vacibdir. Bu gün Bakıda və Daşkənddə təhsil alan yüzlərlə gənc, sabahın diplomatik və mədəni körpülərini quracaq əsas qüvvədir.
İkitərəfli iqtisadi əməkdaşlıq getdikcə genişlənməkdədir. Əmtəə dövriyyəsi son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə artmış, birgə biznes forumları və sərgilər təşkil olunmuşdur. Energetika, kənd təsərrüfatı, tekstil sənayesi, nəqliyyat və tikinti sektorlarında müxtəlif layihələr icra olunur.
Xüsusi qeyd edilməlidir ki, Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu – Orta Dəhliz Azərbaycan və Özbəkistan üçün regional və qlobal logistik imkanlar baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir. Bu dəhliz vasitəsilə Özbəkistan Avropa bazarlarına çıxış əldə edir, Azərbaycan isə Şərqlə Qərbi birləşdirən mühüm tranzit ölkə statusunu gücləndirir. Layihə, həm də Çin, Qazaxıstan, Gürcüstan və Türkiyə kimi ölkələrin iştirakı ilə böyük bir iqtisadi blokun formalaşmasına yol açır.
Azərbaycan və Özbəkistan Türk Dövlətləri Təşkilatının fəal üzvləri kimi, türk dünyasının birliyi və inkişafı üçün mühüm təşəbbüslərlə çıxış edirlər. Bu təşkilat çərçivəsində qəbul edilən qərarlar, siyasi, iqtisadi və mədəni inteqrasiyanın sürətlənməsinə xidmət edir. Ortak ordu təlimləri, elm və texnologiya proqramları, vahid media platformaları türk birliyinin gələcəyini təmin edən əsas elementlərdir.
Özbəkistanın Türk dünyası ilə daha sıx əlaqə qurmasında Azərbaycan mühüm körpü rolunu oynayır. Bu baxımdan, iki ölkənin birliyi təkcə ikitərəfli əlaqələrin deyil, bütöv türk dünyasının dirçəlişinin və güclənməsinin simvoludur.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında qurulan münasibətlər qardaşlıq, qarşılıqlı hörmət və strateji maraqlara əsaslanır. Bu gün imzalanan hər bir müqavilə, reallaşan hər bir layihə yalnız bu iki ölkənin deyil, bütün türk dünyasının gələcəyini formalaşdırır. Ortak köklər, birgə dəyərlər və ümumi baxışlar əsasında qurulan bu münasibətlər, dünyanın dəyişən geosiyasi mənzərəsində sabitliyin və tərəqqinin simvoludur.
Çünki Azərbaycan və Özbəkistan bir yerdə daha güclüdür – və bu birlik gələcəyə aparan yolun açarıdır.
Xatirə Babazadə,
Bakı şəhəri, Xətai rayonu Ə.Abbasov adına 257 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi
